REVIVE

Leerdoelen

• Je leert wanneer je moet navragen of een patiënte zwanger is.
• Je leert hoe je rekening kunt houden met de privacy.

Beslisboom
De NVMBR heeft een beslisboom opgesteld waarin duidelijk wordt gemaakt wanneer er aan een vrouw moet worden nagevraagd of zij zwanger is. Een aantal kenmerkende situaties wordt hieronder nader uitgewerkt.

Figuur 10. Beslisboom zwangerschap en straling.

Signalerende functie van de MBB'er
De aanvrager is de aangewezen persoon om aan de vrouw te vragen of zij zwanger is én om dit bij de aanvraag door te geven. Toch zijn er meerdere situaties denkbaar waarin dit niet of niet volledig gebeurt. Uit de praktijk blijkt dat een zwangerschap niet altijd juist wordt doorgegeven. Dit betekent dat je er niet zomaar van uit mag gaan dat een vrouw niet zwanger is, als het vakje 'niet zwanger' is aangevinkt.  Het kan zijn dat de aanvrager het niet nagevraagd heeft of niet juist heeft doorgegeven of dat de vrouw in de periode tussen aanvraag en uitvoering  zwanger is geworden.

Bij welke onderzoeken moet je navragen of een vrouw zwanger is?

Bij de opnamen waarbij de dosis in de uterus verwaarloosbaar laag is, is het informeren naar een zwangerschap niet relevant.  Het risico is verwaarloosbaar als het kleiner is dan 0,01 mSv (0,01 mGy).  Bij opnamen waarbij de uterus niet in het field of view (FOV) ligt, zoals bij een thorax, schedel, extremiteiten, is de dosis voor de foetus kleiner dan 0,01 mSv en kan gesteld worden dat het risico verwaarloosbaar klein is. (13)
Vanuit het ALARA-principe zou overwogen kunnen worden om dit toch na te vragen. Het daadwerkelijk navragen is echter ook ongewenste stress voor de zwangere vrouw.

Bij alle opnamen waarbij de uterus in het field of view (FOV) ligt én bij CT-opnames van de thorax moet worden nagevraagd of de vrouw zwanger is. Als de foetale dosis boven 1 mSv komt, moet gedetailleerdere informatie worden gegeven. Ook het risico op de gezondheid van de zwangere door het eventueel niet ondergaan van een onderzoek moet worden besproken (13).

De eerste verantwoordelijke persoon hiervoor is de aanvrager. Echter is er wegens beperkte achtergrond kennis van de aanvrager ook een rol weggelegd voor de MBB’er die hier een signalerende rol heeft.

Vanaf welke leeftijd is een vrouw vruchtbaar?
In Nederland is de leeftijd van de eerste menstruatie gemiddeld 13 jaar, waarbij de jongst gerapporteerde leeftijd 9 jaar is. Bij jonge meisjes kan je eerst vragen of de menstruatie al heeft plaats gevonden voordat je naar een zwangerschap vraagt (12). 

De gemiddelde leeftijd van vrouwen bij de geboorte van haar eerste kind in 2017 was  29,8 jaar volgens het CBS. In 2017 werden 55 kinderen per duizend vrouwen van 20 tot 30 jaar geboren. De leeftijd waarop de meeste zwangerschappen voorkomen ligt tussen de 20 en 40 jaar, zie figuur 11.

Bij welke leeftijden moet geïnformeerd worden of een vrouw zwanger is?
Gezien de risico's die het ongeboren kind loopt bij een onderzoek waarbij de uterus in het field of view ligt, adviseren we om bij vrouwen die mogelijkerwijze in de vruchtbare leeftijd zijn te vragen of de vrouw zwanger is. Bij jonge meisjes tussen 10 en 15 jaar kan eerst gevraagd worden of de eerste menstruatie al gestart is. Bij vrouwen vanaf 50 jaar kan gevraagd worden of de menopauze al begonnen is. 

Quote focusgroep ReViVe: ‘Wij vragen niks, wij hebben bordjes op de deur hangen’
Quote focusgroep ReViVe:  ‘Nee maar bij mij tussen de twintig en tweeënveertig vragen we het, inderdaad als de uterus in de directe bundel ligt of bij thorax-en na dertig weken zwangerschap.’

Privacy
Houd er bij het vragen naar een zwangerschap rekening mee dat je de privacy van de vrouw in acht neemt. Het is niet vanzelfsprekend dat de vrouw of het meisje informatie over een zwangerschap wil bespreken in het bijzijn van een ander. Het beste kan de vraag of de vrouw zwanger is gesteld worden op het moment vlak voor het radiodiagnostische onderzoek, wanneer zij alleen met de MBB'er in de kamer aanwezig is.

Figuur 11. Leeftijd van de moeder bij levend geboren kinderen (12).