REVIVE

Leerdoelen

• Je leert op welke manier je het beste kunt communiceren over risico's van ioniserende straling.
• Je leert aan de hand van voorbeelden hoe je risico's op eenvoudige wijze kunt uitleggen.

Communicatie
Uit de praktijk blijkt dat mensen de informatie die zij over hun gezondheid ontvangen maar voor een klein deel onthouden. Daarom is het van belang om de informatie die je aanbiedt te beperken tot de kern en dat je de manier waarop je de informatie geeft goed afstemt op de taalvaardigheid van de patiënt. Medische terminologie wordt niet altijd juist begrepen en statistische grootheden en kansen worden niet altijd juist geïnterpreteerd. Patiënten kunnen terughoudend zijn om door te vragen over de betekenis van de aangeboden kennis omdat zij niet onkundig willen overkomen. 

Risicoperceptie

Zorgprofessionals en patiënten ervaren risico's op een andere wijze. De ernst van het risico wordt door de patiënt gekleurd door emoties zoals angst en onzekerheid.

Risico’s die een natuurlijke oorzaak hebben, die direct optreden en waar de patiënt zich vrijwillig aan kan blootstellen (bijvoorbeeld gezond of ongezond gedrag) worden als minder bedreigend ervaren, terwijl risico’s die het gevolg zijn van technologie, die pas optreden in de toekomst of bij toekomstige generaties,  waarvan de patiënt de blootstelling niet zelf kan controleren als bedreigender worden ervaren, zie figuur 12 uit WHO, 2016.  Dit betekent dat risico’s als gevolg van straling bij patiënten bedreigender ervaren worden dan de zorgprofessional deze ervaart. (4)

Uit onderzoek naar informatievoorziening bij ouders van wie de kinderen een CT ondergaan is gebleken dat na goede uitleg meer ouders zich bewust zijn dat het risico op het ontwikkelen van kanker toeneemt, maar dat deze ouders niet beduidend ongeruster zijn dan de ouders die niet goed geïnformeerd zijn. Ook kiezen geïnformeerde ouders even vaak ervoor om de diagnostiek door te laten gaan. Het is van belang om eerlijke en goede informatie te geven en om duidelijk te maken dat er een goede afweging gemaakt is tussen het belang van de diagnostiek en het risico voor het kind. Als je zelf twijfelt, bespreek dit dan met de radioloog of met je collega's (14).

Figuur 12.  Factoren die van invloed zijn op de risicoperceptie

Vragen van de patiënt
Laat altijd aan de patiënt weten dat je er alles aan doet om de dosis zo laag mogelijk te houden. Wanneer de uterus niet in het FOV ligt is het goed om aan te geven dat het onderzoek veilig is. Laat weten dat alle mogelijke voorzorgsmaatregelen genomen zijn om de aangeboden dosis zo laag mogelijk te houden en dat het risico echt verwaarloosbaar klein is. Uit onderzoek blijkt dat het goed is om open te spreken over de mogelijke risico's door ze in een goed perspectief te plaatsen. Over het algemeen waarderen de patiënten eerlijkheid en dat biedt vertrouwen in de professionaliteit van de zorg. Benadruk dat de kans klein is en geef bij voorkeur aan wat de kans is om een gezond kind te krijgen (4,14).

Verwoord de informatie in kernboodschappen. Beperk je tot dat wat direct van belang is voor de patiënt:

• leg uit wat het voordeel is van de radiodiagnostiek;
• leg uit wat het nadeel is van de radiodiagnostiek;
• maak duidelijk welke maatregelen genomen worden om de risico's te beperken.

Laat aan de hand van voorbeelden zien hoe groot de risico's zijn:

• laat aan de hand van vergelijkingen zien hoe groot de dosis is;
• laat aan de hand van vergelijkingen zien hoe groot het risico is.

Stem je communicatie af op de mogelijkheden van de patiënt:

• gebruik een actieve luistermethode om te achterhalen welke vragen en onzekerheden er leven bij de patiënt;
• hou rekening met de geletterdheid en het taalniveau van de patiënt;
• gebruik zo min mogelijk statistische termen;
• maak gebruik van de terugvraagmethode.

Figuur 13. Aspecten van communicatie.